Gmina stara się o środki na rewitalizację osiedla familoków

18 listopada w Urzędzie Marszałkowskim Woj. Śląskiego został złożony wniosek o dofinansowanie projektu " Rewitalizacja zabytkowego osiedla patronackiego kopalni "Dębieńsko" w Czerwionce-Leszczynach".

Całkowity koszt zadania ma wynieść 17 426 173,24 zł. Gmina aplikuje o 85% wartości kwoty łącznej -14 684 790, 62 zł. Środki mają pochodzić z Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Śląskiego na lata 2007-2013 w ramach priorytetu "Zrównoważony rozwój miast".

Murowane z czerwonej cegły familoki są pamiątką dawnej architektury miejskiej Górnego Śląska. Kolonia "Dębieńsko" w Czerwionce-Leszczynach jest jedną z największych i najlepiej zachowanych. W jej skład wchodzi prawie sto budynków wolnostojących, bogato zdobionych, różniących się między sobą detalami architektonicznymi. 

W wielu miejscach na Śląsku wybudowano familoki, ale osiedle w Czerwionce-Leszczynach jest wyjątkowe. Historycy i konserwatorzy zabytków podkreślają, że kolonia stanowi unikat, perłę architektury. Wyróżnia się bogactwem form architektonicznych i dbałością o detal. Osiedle stanowi jeden z najważniejszych i najpiękniejszych zabytków zlokalizowanych na terenie gminy.

Gigantyczny zespół budynków posiada szachownicowy układ ulic. Pomiędzy ulicami Wolności i Szkolną znajdują się cztery uliczki spinające całe osiedle. Familoki usytuowane są równolegle do ulic tworząc tym samym idealny porządek.

Kolonia znajduje się w prawie ścisłym centrum Czerwionki-Leszczyn. Urokliwe uliczki mogą po remoncie uchodzić za prawdziwą starówkę miasta, które kojarzone jest obecnie z blokami z wielkiej płyty. Osiedle familoków mogłoby stać się atrakcją turystyczną na skalę ponadregionalną. 

Celem UGiM będzie także wpisanie kolonii na listę cenionego "Szlaku zabytków techniki".

Prace nad koncepcją rewitalizacji terenu trwały ponad rok. W stworzenie szczegółowego dokumentu zaangażowanych było wielu pracowników UGiM, jak i jednostek organizacyjnych. Od roku grupy osób pracujących nad projektem spotykały się cyklicznie raportując przebieg wytyczonych działań u burmistrza.

Zgodnie z ogłoszonym przez Urząd Marszałkowski konkursem, planowane prace dotyczyć mają zagospodarowania terenu. To pierwszy etap prac związanych z kolonią. Wszystkie zaplanowane działania uzyskały zgodę Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

"Osiedle familoków to miejsce z ogromnym potencjałem rekreacyjnym, turystycznym i promocyjnym, chcielibyśmy ten potencjał wydobyć i wyeksponować. Zrewitalizować kolonię, ożywić ją oddając do użytku mieszkańcom i turystom. Chcemy pokazać, że mamy w Czerwionce piękne zabytkowe osiedle, z którego możemy być dumni i które powinniśmy promować" – wyjaśnia burmistrz W. Janiszewski.

Bezpośrednim celem projektu jest przywrócenie zabytkowemu osiedlu patronackiemu należytej funkcji śródmiejskiej w skali miasta i regionu oraz właśnie wydobycie licznych walorów kolonii.

Przedmiotem projektu jest poprawa istniejących warunków zagospodarowania terenu i utworzenie przestrzeni publicznej w formie "mini rynku" z towarzyszącą infrastrukturą rekreacyjną. 

Planowane są remonty dróg, chodników, placów utwardzonych oraz uzupełnienie tej infrastruktury. Projekt zakłada wyłączenie ulicy Szkolnej z ruchu – ma być pełną zieleni aleją spacerową. W budynku przy ul. Szkolnej 1 ma zostać utworzone Centrum Informacji Turystycznej z wzorcowym tradycyjnie umeblowanym śląskim mieszkaniem pełniącym rolę Izby Tradycji. UGiM planuje także zlokalizowanie w tym miejscu wypożyczalni rowerów elektrycznych.

Koncepcja zakłada stworzenie na całym terenie osiedla jak największej ilości atrakcyjnych miejsc do rekreacji i wypoczynku.

Projekt obejmuje więc budowę wyposażonego w monitoring placu rekreacyjno-wypoczynkowego z fontanną i miejscami do odpoczynku, ścieżki edukacyjnej z tablicami informacyjnymi dotyczącymi historii osiedla, galerii sztuki lokalnych twórców, skate parku oraz "ścieżki zdrowia" - czyli siłowni pod gołym niebem. Planowana jest także budowa nowych placów zabaw i montaż ławeczek parkowych. Całości dopełni rewitalizacja zieleni - odpowiednio zaplanowane nowe nasadzenia drzew i krzewów. Gmina postara się zadbać również o efekt w postaci odpowiedniego oświetlenia budynków. Planowane jest także oświetlenie ciągu pieszego ul. Szkolnej, oświetlenie ul. Hallera oraz porządkowanie zagospodarowania otoczenia budynków mieszkalnych.

W ramach projektu obiekt przy ul. 3 maja 19 ma zostać zaadaptowany na pomieszczenia biurowe (nowa siedziba Centrum Organizacji Pozarządowych). 

Efekt estetyczny i ekologiczny zapewni także planowana w ramach działań termomodernizacja budynku MOK-u. Wybudowane mają zostać także nowe wiaty śmietnikowe. Projekt zakłada również montaż innowacyjnego w skali kraju ekologicznego, skomputeryzowanego podziemnego systemu gromadzenia i segregowania odpadów, do którego każdy z mieszkańców będzie miał dostęp przez kartę chipową. 

Planowane rozstrzygnięcie konkursu na dotacje unijne w ramach priorytetu "Zrównoważony rozwój miast" Zarząd Woj. Śląskiego ma ogłosić najpóźniej do dnia 3 czerwca 2011 roku.

Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków "A" (10 listopada 1995)

Uzasadnienie: 

osiedle robotnicze KWK "Dębieńsko" jest jednym z najlepiej zachowanych zespołów urbanistycznych w regionie. Całość rozplanowana w oparciu o prostokątną siatkę ulic, tworzy układ o zróżnicowanym charakterze. Wnętrze zespołu zajmują budynki wolnostojące o bogatszej dekoracji architektonicznej. Obrzeża tworzą budynki jednokondygnacyjne o skromniejszym wystroju. Całość zabudowy, jednorodna w swoich ogólnych cechach (w obrębie poszczególnych ulic), posiada zróżnicowany detal architektoniczny. Przy zastosowaniu podobnych elementów (ornamenty z białej glazurowanej cegły, charakterystyczne krawędzie szczytowe, kształt facjat, motyw muru pruskiego, odeskowania) potrafiono uzyskać doskonały efekt różnorodności poszczególnych obiektów. Dużą wartością zespołu jest zróżnicowanie architektury poszczególnych budynków poprzez stosowanie różnorodnego detalu (szczyty, facjaty, ornamenty, odeskowania) przy zachowaniu jednolitego charakteru całości. 

Rys historyczny:

Otwarcie kopalni dogodnie położonej przy linii kolejowej Racibórz-Katowice nastąpiło 2.11.1898 r. Wraz z rozwojem i modernizacją kopalni zaczęto odczuwać brak kwalifikowanych górników, dozoru i urzędników. Podjęto decyzję o przeniesieniu do kopalni fachowców z innych kopalni. Rozpoczęto również werbowanie mężczyzn z Małopolski i Królestwa Polskiego. W początkowym okresie robotników lokowano 5 domach noclegowych, a z powodu braku warunków mieszkaniowych kopalnia starała się zatrudniać do pracy samotnych mężczyzn i to w określonych miesiącach roku. Starano się też wydzierżawiać wolne mieszkania w istniejących budynkach w okolicy kopalni. 

Po skupieniu w swoich rękach pobliskich kopalni i rozpoczęcia procesu budowy i modernizacji zakładu Zarząd Spółki Zjednoczonych Hut "Królewska" i "Laura" podjał decyzję budowy domów mieszkalnych dla osiedlenia potrzebnej ilości załogi. W 1898 r w początkowym okresie budowy kopalni Czerwionka liczyła 70 budynków z 442 mieszkańcami i była wsią należąca do właścicieli Debieńska. 

Dla uzyskania terenów pod budowę budynków Zarząd zakupił majątek Czerwionka. Do 1913 wybudowano 73 domy z 400 mieszkańcami oraz towarzyszące im budynki gospodarcze. Poszczególne budynki mieszkalne składają się z 4,6 lub 8 mieszkań. Mieszkania te składają sie z kuchni, pokoju lub kuchni i dwóch pokoi. Mieszkania wyposażone były w piece kaflowe, posiadały podłogi drewniane malowane farba olejną. Woda znajdowała się wewnątrz budynku. Każde mieszkanie posiadało piwnice oraz możliwość korzystania ze wspólnego strychu. Najemcy mieszkań w specjalnych zabudowaniach gospodarczych mieli do dyspozycji ubikację i pomieszczenia dla hodowli zwierząt. 

Czynsz dzierżawny uzależniany był od powierzchni mieszkania i ilości izb. Dla mieszkania składającego się z pokoju i kuchni – 42 m kw. wynosił 8 marek. Na realizację budynków Zarząd Spółki zaciągnął kredyty, a średni koszt wybudowania mieszkania wynosił 4 do 5 tys. marek.

Dla wspólnego bezpłatnego użytku wszystkich mieszkańców osiedla wybudowano budynek pralni i piekarni chleba (obecnie Dom Kultury przy ul. Wolności znacznie przekształcony w latach 70.)

Informacje na temat osiedla w materiale Radia 90 – wypowiedzi projektanta Leonarda Pióreckiego

http://www.radio90.pl/czas-na-twoja-miejscowosc-czerwionka-leszczyny.html

Informacje na temat planów rewitalizacji (Dziennik Zachodni)